Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2023 roku

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu V Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSR Bartosz Łopalewski
Protokolant:	St. sekr. sąd. Elżbieta Fałowska

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2023 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w N.

przeciwko Z. G.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego Z. G. na rzecz strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w N. kwotę 32.817,70 zł (trzydzieści dwa tysiące osiemset siedemnaście złotych siedemdziesiąt groszy) wraz z odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetek maksymalnych za opóźnienie w rozumieniu artykułu 481 paragraf 2 ze znaczkiem 1 kodeksu cywilnego) naliczanymi od dnia 16 czerwca 2023 roku do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanego Z. G. na rzecz strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w N. kwotę 4.058,19 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt osiem złotych dziewiętnaście groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt V GC 380/23

UZASADNIENIE

Stan faktyczny

Od 1994 roku pozwany prowadził działalność gospodarczą w ramach gospodarstwa rolnego.

Dowód: informacja z GUS (k. 42)

Pozwany posiadał dwie niespłacone pożyczki udzielone przez stronę powodową.

(niesporne)

24 maja 2021 roku pozwany podpisał ze stroną powodową umowę pożyczki o numerze (...). W umowie wyraźnie określono pozwanego jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą oraz wskazano, że pożyczka przeznaczona jest na finansowanie bieżących potrzeb tej działalności (preambuła umowa pożyczki).

Kwotę pożyczki określono jako 44.250 zł. Okres, na który udzielono pożyczkę, określono jako 40 miesięcy (§ 1 pkt 1 i 2 umowy).

Kwota pożyczki miała zostać udostępniona w formie przedpłaconej karty płatniczej (...) (...) Profit Prepaid (§ 3 pkt 1 umowy).

Dowód: kopia umowy (k. 8-13)

oryginał umowy (k. 48)

Załącznikiem umowy był harmonogram spłaty oraz tabela opłat.

Dowód: kopia harmonogramu (k. 14-15)

kopia tabeli opłat (k. 16)

oryginał harmonogramu i tabeli opłat (k. 48)

Tego samego dnia strona powodowa wystawiła notę księgową na kwotę 19.250 zł. W nocie tej wymieniono prowizję w kwocie 5.250 zł oraz opłatę administracyjną w kwocie 14.000 zł.

Dowód: nota (k. 17)

Tego samego dnia pozwany podpisał trzy zlecenia dokonania przelewu, które złożył względem strony powodowej. W zleceniach tych wskazał, iż z rachunku karty płatniczej nr (...) mają nastąpić przelewy:

a)  kwoty 5.793,21 zł na rzecz strony powodowej,

b)  kwoty 6.939,90 zł na rzecz strony powodowej,

c)  kwoty 12.351,89 zł na rachunek bankowy związany z inną kartą przedpłaconą, którą dysponował pozwany.

Dowód: zlecenia (k. 18-20)

Pismem z 20 maja 2022 roku strona powodowa oświadczyła o wypowiedzeniu umowy pożyczki.

Pismo to doręczono pozwanemu 23 maja 2023 roku.

Dowód: wypowiedzenie (k. 24)

wydruk śledzenia przesyłek (k. 25)

Ocena dowodów

I.

Pozwany negował fakt zawarcia umowy pożyczki (k. 38). Zarzut ten był nietrafny. Strona powodowa przedstawiła dokument umowy pożyczki noszący odręczny podpis pozwanego (k. 48). Podpis ten – zobrazowany zarówno na kopii, jak i oryginale umowy pożyczki – jest zbieżny z odręcznym podpisem pozwanego złożonym na odpowiedzi na pozew. Pozwany, mimo że domagał się przedstawienia oryginału umowy, następnie:

a)  nie zapoznał się z tym dokumentem,

b)  nie zgłosił żadnych dalszych wniosków dowodowych,

c)  nie stawił się na żadnym z dwóch terminów rozprawy, mimo że na drugi został wezwany do osobistego stawiennictwa.

Już to przemawiało za uznaniem twierdzenia pozwanego (o braku podpisania umowy) za niewiarygodne.

Co więcej, za autentycznością podpisu pozwanego na umowie pożyczki przemawia także analiza innych dowodów. Niewątpliwie doręczono pozwanemu pismo wypowiadające umowę pożyczki. Pozwany nie twierdził, iżby na to pismo w jakikolwiek sposób zareagował. Tymczasem zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego byłaby już w maju 2023 roku próba wyjaśnienia zaistniałej sytuacji. O niczym takim pozwany nie twierdził.

II.

Pozwany negował, by otrzymał jakąkolwiek kwotę pożyczki (k. 39). Zarzut ten nakładał na stronę powodową ciężar dowodu, dla wykazania twierdzenia o faktycznym udzieleniu pożyczki w kwocie 44.250 zł (k. 5/2). W tym zakresie już twierdzenia pozwu były symptomatycznie niestanowcze. Twierdzeniu o udzieleniu pożyczki w kwocie 44.250 zł towarzyszyło twierdzenie o zleceniu trzech przelewów, które sumowały się do kwoty 25.085 zł. Jak wynika z załączonych dokumentów dwa z tych trzech zleceń nakierowane były na przysporzenie dla samej strony powodowej.

W piśmie procesowym z 9 października 2023 roku strona powodowa ograniczyła się do argumentu, że „pozwany dokonywał spłat” (k. 46/2).

Okoliczności te strona powodowa wyjaśniła ostatecznie na pierwszym terminie rozprawy wskazując, że z pozostawionej pozwanemu do dyspozycji kwoty zlecił on dwa przelewy celem zaspokojenia dwóch wcześniejszych pożyczek zaciągniętych u strony powodowej, natomiast trzecia dyspozycja (na kwotę 12.351,89 zł) polegała na przeksięgowaniu środków z jednej karty przedpłaconej na inną kartę przedpłaconą.

III.

Niewiarygodny był zarzut pozwanego polegający na twierdzeniu o braku doręczenia mu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki (k. 40). Strona powodowa przedstawiła dokumenty świadczące o doręczeniu pozwanemu 23 maja 2023 roku korespondencji. Pozwany nie wyraził żadnych własnych twierdzeń na temat tego, jaka korespondencja pochodząca od strony powodowej (skoro nie oświadczenie o wypowiedzeniu) była mu wówczas doręczana.

IV.

Nieskuteczny był zarzut pozwanego polegający na kwestionowaniu upoważnienia L. B. do dokonywania czynności prawnych w imieniu strony powodowej (k. 40). Fakt ustanowienia L. B. prokurentem wynikał z przedstawionej do akt informacji z Krajowego Rejestru Sądowego (k. 26).

V.

W uzasadnieniu pozwu wyrażono twierdzenia o dokonaniu częściowej spłaty zadłużenia (k. 5/2-6). Do tych twierdzeń pozwany nie odniósł się rzeczowo. Co więcej, twierdził, iż nie zawierał wcale umowy pożyczki. Brak więc było podstaw do przyjęcia twierdzeń o dokonaniu częściowej spłaty za niesporne.

VI.

Ostatecznie pozwany zarzucił, że wysokość naliczonych opłat i prowizji, a także odsetek, stanowi naruszenie art. 5 k.c. oraz ustawy o kredycie konsumenckim. Zarzut ten Sąd omówił w części uzasadnienia poświęconej ocenie prawnej.

VII.

Mając na uwadze wyżej przytoczony zarzut Sąd na pierwszym terminie rozprawy dopytywał przedstawiciela strony powodowej o działania podjęte przez stronę powodową w zamian za naliczone opłaty i prowizje. Za niewiarygodne uznał Sąd twierdzenia przedstawiciela strony powodowej o badaniu wypłacalności pozwanego na etapie udzielania pożyczki. Sąd nie mógł pominąć, że:

a)  w chwili zaciągnięcia pożyczki pozwany był już dłużnikiem strony powodowej z tytułu dwóch innych niespłaconych pożyczek, których pokryciu służyła kolejna umowa;

b)  dokonanie przez pozwanego wyboru sposobu udostępnienia pożyczki poprzez wydanie karty przedpłaconej (a nie poprzez wypłatę środków na rachunek bankowy pozwanego) świadczy – z dużą dozą prawdopodobieństwa - o nietypowości sytuacji, w której znajdował się pozwany. Konstrukcja prawna karty przedpłaconej polega na odróżnieniu klienta banku (który jest stroną umowy z bankiem o wydanie karty przedpłaconej) od faktycznego użytkownika karty przedpłaconej (który nie jest stroną umowy z bankiem o wydanie karty przedpłaconej). W konsekwencji to klient banku (a nie faktyczny użytkownik karty przedpłaconej) jest posiadaczem rachunku (tzw. rachunku zasileniowego) powiązanego z daną kartą przedpłaconą. Nawet więc jeśli użytkownik karty jest bankowi znany co do tożsamości (a taki wymóg regulaminy (...) S.A. w W. przewidują od lipca 2021 roku) to nadal posiadaczem rachunku zasileniowego jest klient, a nie użytkownik karty. Rozróżnienie to utrudnia komornicze zajęcie wierzytelności użytkownika jako dłużnika egzekwowanego. Jego uprawnienie do korzystania z karty przedpłaconej (tj. dokonywania za jej pomocą płatności u akceptantów tej karty) nie jest bowiem wierzytelnością z rachunku bankowego, która to wierzytelność – typowo – bywa zajmowana w toku egzekucji komorniczej;

c)  pozwany – zmierzając do uzyskania pożyczki od strony powodowej - wyraził zgodę na opłaty i prowizje, które już na wstępie wynosiły 44 procent tego, co określono jako udzieloną pożyczkę. Nadto wyraził zgodę na oprocentowanie pożyczki, które ustalone zostało na maksymalnym dopuszczonym przez prawo poziomie. Odsetki kapitałowe umówione zostały bowiem na poziomie odsetek maksymalnych w rozumieniu art. 359 § 2 ¹ k.c. (§ 2 ust. 2 umowy pożyczki) a odsetki za opóźnienie ustalono na poziomie odsetek maksymalnych w rozumieniu art. 481 § 2 ¹ k.c.(§ 4 ust. 10 umowy pożyczki).

Wyżej opisane okoliczności – oceniane w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego - wskazują, że pozwany w chwili zawarcia umowy pożyczki ze stroną powodową był osobą z poważnymi trudnościami finansowymi. Na tak skrajnie niekorzystne warunki finansowe (jak wyżej opisane) mogła zgodzić się tylko osoba nieposiadająca faktycznego wyboru gdy chodzi o pozyskanie nowego źródła finansowania (niewiarygodna finansowo dla tradycyjnego systemu bankowego). Co więcej, skorzystanie z mechanizmu karty przedpłaconej wskazuje – z dużą dozą prawdopodobieństwa – że pozwany był wówczas dłużnikiem egzekwowanym lub liczył się z ryzykiem wszczęcia przeciwko niemu egzekucji.

Ocena prawna

I.

Pozwany nie mógł być uznany za konsumenta. Cywilnoprawna definicja przedsiębiorcy obejmuje również osoby prowadzące działalność gospodarczą w zakresie rolnictwa (art. 43 ¹ k.c.). Nie miały więc w niniejszej sprawie zastosowania przepisy chroniące konsumentów przed nadmiernymi kosztami umowy pożyczki zawarte w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim .

Nie miały też zastosowania przepisy kodeksu cywilnego o umowie pożyczki w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. Te bowiem znajdują zastosowanie do umów zawartych dopiero od 18 grudnia 2022 roku (art. 10 ustawy nowelizującej).

Rozszerzenie na rolników ochrony prawnej właściwej profesjonalistom, którzy zawierają umowę pożyczki niezwiązaną bezpośrednio z prowadzoną przez nich działalnością, planowane jest dopiero na 7 stycznia 2024 roku (przyszły przepis art. 720 ⁶ k.c.).

II.

Status pozwanego jako przedsiębiorcy nie zwalniał Sądu z obowiązku badania – w ramach twierdzeń i dowodów zaprezentowanych przez strony – czy czynność prawna przytoczona w uzasadnieniu pozwu nie naruszała prawa lub nie zmierzała do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c.). Podobnie, czynność prawna jest z mocy prawa nieważna, jeśli – w całości lub części – narusza zasady współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.).

W ocenie Sądu umowa zawarta przez strony umowa stanowiła próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. W okolicznościach sprawy – szczegółowo opisanych w pkt VII oceny dowodów – obciążenie pozwanego opłatami i prowizjami pobranymi/potrąconymi z kwoty udzielonej pożyczki – stanowiło próbę uzyskania korzyści ponad tę korzyść, którą ustawodawca uznał za dopuszczalną za udzielenie osobie trzeciej kapitału do korzystania.

Maksymalny poziom korzyści za udostępnienie osobie trzeciej kapitału do korzystania w obrocie dwustronnie profesjonalnym regulują przepisy o maksymalnych odsetkach kapitałowych i maksymalnych odsetkach za opóźnienie (art. 359 § 2 ¹ k.c. oraz art. 481 § 2 ¹ k.c.). Strona powodowa miała świadomość istnienia tych ograniczeń i wyzyskała je do cna, zastrzegając dla siebie w umowie odsetki w wysokościach maksymalnych zarówno w okresie kredytowania, jak i na wypadek opóźnienia w spłacie pożyczki.

Ubranie dalszych spodziewanych korzyści w pozór „opłat” i „prowizji” (które to pojęcia znane są z tradycyjnego systemu bankowego) nie mogło być akceptowane przez Sąd. W odniesieniu do banków uprawnienie do pobrania – prócz odsetek - także prowizji od kwoty udzielonego kredytu jest uprawnieniem ustawowym, wynikającym z przepisu szczególnego (art. 69 ust. 1 prawa bankowego). Nadto uprawnienie to równoważone jest nałożonym na banki ustawowym obowiązkiem badania zdolności kredytowej przyszłego kredytobiorcy (art. 70 prawa bankowego), udzielania wyjaśnień co do sposobu badania zdolności kredytowej (art. 70a prawa bankowego), kontrolowania sposobu wykorzystania i spłaty kredytu (art. 74 prawa bankowego), obowiązkiem dochowania szczególnej procedury wypowiadania umowy kredytu, w tym negocjacji nad propozycją restrukturyzacji zadłużenia (art. 75c prawa bankowego), a warunki udzielania kredytów muszą mieć charakter ujednolicony i muszą przybrać formę dostępnego powszechnie regulaminu (art. 79 prawa bankowego). Strona powodowa nie wykazała, by w zamian za opłaty i prowizje wykonała na rzecz pozwanego rzeczywiste świadczenie (inne niż udostępnienie kapitału) a gołosłowne twierdzenia o badaniu wiarygodności płatniczej pozwanego Sąd ocenił negatywnie (o czym szerzej w pkt VII oceny dowodów).

III.

Opłaty i prowizje stanowiły 44 procent udzielonego kredytu. W zakresie, w jakim umowa przewidywała, że kwota pożyczki obejmuje także pobrane/potrącone opłaty i prowizje Sąd uznał umowę za nieważną (art. 58 § 3 k.c.).

Kwota faktycznie udostępniona pozwanemu to 25.085 zł.

Odsetki ustawowe kapitałowe (za okres którego dotyczył pozew, czyli od 28 grudnia 2021 roku do 22 czerwca 2022 roku) wyniosły 878,66 zł. Ich dwukrotność – a takie odsetki umówiono w § 2 ust. 2 umowy pożyczki - to 1.757,32 zł.

Odsetki maksymalne za kolejny okres (to jest od 23 czerwca 2022 roku do dnia wniesienia pozwu) wyniosły 5.975,38 zł.

Łącznie (do dnia wniesienia pozwu) dawało to kwotę 32.817,70 zł, którą zasądzono na zasadzie art. 720 § 1 k.c. wraz z odsetkami za opóźnienie na przyszłość (art. 481 § 2 ¹ k.c.).

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

Koszty procesu

Koszty procesu poniesione przez stronę powodową to 6.057 zł. Skoro strona powodowa wygrała sprawę w części odpowiadającej 67 procentom to zasądzono 4.058,19 zł (art. 98 k.p.c.).