Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 10 lipca 2020 r.

Powód (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w G. w pozwie z

29 kwietnia 2019r. domagał się zasądzenia od pozwanej J. D. kwoty 9.835,20 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 1-2).

W uzasadnieniu podniósł, iż podstawą żądania jest umowa pożyczki nr (...) z dnia 22 grudnia 2017r. zawarta przez pozwaną z (...) spółką z o.o., która w związku z zaprzestaniem spłaty została wypowiedziana w dniu 6 kwietnia 2019r.

W dniu 27 grudnia 2017r. wierzyciel pierwotny dokonał przelewu przysługującej mu wierzytelności na rzecz powoda. Na kwotę zadłużenia składają się: 4.857,30 zł - tytułem kapitału, 311,30 zł - tytułem odsetek umownych naliczonych od przeterminowanych rat w trakcie trwania umowy oraz dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wypowiedzenia umowy do dnia sporządzenia pozwu, 4.666,60 zł. suma opłaty przygotowawczej i opłaty administracyjnej.

Pozwana J. D., reprezentowana przez ustanowionego dla niej pełnomocnika z urzędu, w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu i kosztów pomocy prawnej z urzędu.

Podniosła zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów, wskazała, że zawarła umowę pożyczki w warunkach braku świadomości w zakresie skutków prawnych jakie pociąga za sobą zaciągnięcie zobowiązania. Pożyczki zaciągała na spłatę poprzednich, nie wiedziała ile ostatecznie miała zapłacić, czuje się oszukana i wykorzystana. Jest osobą w podeszłym wieku, mającą problemy z czytaniem i pisaniem, nie rozumiała co kryje się pod pojęciem całkowitego kosztu pożyczki. Nadto wskazała, iż w dacie zawarcia umowy pozwana informowała pracownika funduszu, iż posiada zadłużenie w innych bankach i instytucjach finansowych, co powinno wzbudzić czujność konsultanta i należy rozważyć, czy nie doszło do zawarcia umowy w warunkach wykorzystania niedołęstwa, przymusowego położenia i niedoświadczenia pozwanej. Podniosła, iż zastrzeżona w umowie prowizja jest rażąco wygórowana. Pozwana została zmanipulowania, podpisała wysoce niekorzystną dla siebie umowę, której konstrukcja wprowadziła pozwaną w błąd wprowadzając podobnie brzmiące określenia: całkowity koszt pożyczki i całkowita kwota do zapłaty, których różnic pozwana nie rozumiała.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana J. D. zawarła w dniu 22 grudnia 2017 r. z (...) spółką z o.o. z siedzibą w W. umowę pożyczki nr (...) na kwotę 7 000 zł. na okres do 22 czerwca 2020r. Oprocentowanie pożyczki wynosiło 10 % w skali roku, łączna kwota odsetek umownych to 940,41 zł. W umowie przewidziano prowizję w kwocie 6.999,90 zł., na którą, co wynika z definicji pojęć użytych w umowie składały się prowizja przygotowawcza wynosząca 25% całkowitej kwoty pożyczki i prowizja administracyjna stanowiąca 30 % całkowitej pożyczki w skali roku. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła 14.940,31 zł., wysokość miesięcznej raty to kwota 498,02 zł.

Pozwana początkowo regulowała spłatę pożyczki, w późniejszym czasie popadła jednak w zadłużenie. Pismem z 22 stycznia 2019r. pozwana została wezwana do zapłaty należności pod rygorem wypowiedzenia umowy ze wskazaniem zaległych rat 11 i 12 a pismem z dnia 20 lutego 2019r. umowa została wypowiedziana.

Pierwotny wierzyciel na podstawie umowy sekurytyzacji z dnia 27 grudnia 2017r. dokonał cesji wierzytelności przysługującej mu wobec pozwanej z tytułu umowy pożyczki na rzecz powoda.

Pismem z dnia 11 kwietnia 2019r. pozwana została zawiadomiona o cesji wierzytelności i wezwana do zapłaty kwoty 9.791,37 zł.

Z tytułu umowy pożyczki pozwana zapłaciła 10 rat czyli łącznie kwotę 4.980,20 zł.

Dowód: (umowa pożyczki k. 13-24, wezwanie do zapłaty, wypowiedzenie, zawiadomienie o cesji k. 7-12, umowa sekurytyzacji 100-102).

Pozwana w chwili zawarcia umowy miała 75 lat, była osobą starszą i samotną. W dacie zawarcia umowy jak i obecnie utrzymuje się z emerytury w wysokości ok. 1 600 zł miesięcznie, posiada zadłużenie z tytułu wielu umów pożyczkowych, których nie jest w stanie spłacać. Nie pamięta ile pożyczek zaciągnęła. Pożyczone pieniądze wydawała na spłatę innych pożyczek, podstawowe potrzeby życiowe. Kiedy chciała zaciągnąć pożyczkę szła do punktu, były do te same dwa punkty w N., w których pracownik instytucji kredytowej brał od niej dowód osobisty i dokumenty z ZUS-u, kopie wysyłał do siedziby danej firmy, następnie przekazywał w jakiej wysokości może zostać udzielona pozwanej pożyczka, i przygotowywał umowę pożyczki. Nikt nie pytał w jakim celu pozwana chce uzyskać pożyczkę i czy będzie w stanie ją spłacić, Pozwana informowała jednak, że ma inne zadłużenia. Nikt nie informował pozwanej co to są koszty pożyczki, prowizja, jaka jest ich wysokość, miała jedynie rozeznanie, że od pożyczki należy spłacać odsetki. Pozwana nie czytała przedstawionych jej do podpisu dokumentu, po pierwsze ze względu na zbyt długi tekst, po drugie dlatego, że umowa była napisana małymi literami.

Dowód: (zeznania pozwanej k. 113-114).

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dokumentach przedstawionych przez stronę powodową oraz okolicznościach przyznanych przez pozwaną. Przedłożone w sprawie dokumenty Sąd uznał za wiarygodne.

Na podstawie zeznań pozwanej, Sąd ustalił, że jest ona osobą starszą i samotną. Z jej zeznań wynika, iż nie miała świadomości co do postanowień umowy w szczególności chodzi tu o istnienie i wysokość dodatkowych kosztów związanych z udzieleniem pożyczki, o powyższym nie była informowana przez osobę, która zawierała z nią umowę, sama zaś nie czytała tekstu z uwagi na problemy z czytaniem, naturalne w wieku pozwanej. Powyższe przemawia za tym, iż pozwana jest osobą nieporadną a okoliczność ta w powiązaniu z wiekiem pozwanej powinna wzbudzić szczególną uwagę i ostrożność u pracownika firmy pożyczkowej powodującą przede wszystkim potrzebę jasnego poinformowania pozwanej o faktycznych kosztach pożyczki, uzmysłowienie jej, że z pożyczką wiąże się obowiązek spłaty nie tylko odsetek, ewentualnie rozważanie odstąpienia od zawarcia umowy. Zeznania pozwanej były wiarygodne a ocenę taką sąd opiera również na bezpośrednim kontakcie w trakcie przesłuchania podczas rozprawy.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Bezspornym było, że pozwana zawarła 22 grudnia 2017r. umowę pożyczki z (...) spółką z o.o. w W., następnie, że pozwana otrzymała kwotę 7.000 zł. tytułem pożyczki, oraz nie była kwestionowana legitymacja czynna powoda wynikająca z nabycia wierzytelności w wyniku umowy przelewu wierzytelności.

Nie budzi wątpliwości sądu, iż pozwana spłaciła część zobowiązania. Z pisma wierzyciela z 21 stycznia 2019r. należy wnioskować, iż pozwana pozostawała w zwłoce z zapłatą 11 i 12 raty zatem nie ulega wątpliwości, iż spłaciła 10 pełnych rat na łączną kwotę 4.980,20 zł. ( ustalenia na podstawie harmonogramu spłat k. 23 ).

Pozwana podniosła zarzuty, powołując się na naruszenie zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów, wykorzystanie przymusowej sytuacji i nieporadności pozwanej będącej wynikiem podeszłego wieku ale także i stanu zdrowia ( problemy z czytaniem ), powoływała się również na nadmiernie wygórowaną kwotę dodatkowych kosztów pożyczki, które to postanowienie nie było negocjowane przez strony, mało tego pozwana w ogóle o takich kosztach nie została poinformowana.

Zatem podstawy materialnoprawnej zarzutów należy poszukiwać zarówno w ogólnym przepisie art. 5 k.c. ale także odnoszących się wprost do umów art. 353 ¹ k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c., art. 388 § 1 k.c.

Zasada swobody umów przewiduje, że strony mogą dowolnie ułożyć swój stosunek prawny byleby nie sprzeciwiał się on m.in. zasadom współżycia społecznego bo nikt nie może czynić użytku ze swych praw jeżeli byłby on sprzeczny z tymi zasadami. W szczególnych relacjach, kiedy jedną ze stron jest konsument, postanowienia umowy nie wiążą go jeżeli kształtują jego prawa i obowiązku w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają jego interesy. Z kolei w końcu przepis art. 388 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy.

Nie ulega wątpliwości, że umowa zawarta z pozwaną zawiera wiele opłat dodatkowych. Na koszty umowy oprócz zrozumiałej dla pozwanej kwoty odsetek składały się dwie prowizje – za udzielenie pożyczki i administracyjna na łączną kwotę 6.999,90 zł. czyli niemal równą kwocie kapitału – 7.000 zł. Jakkolwiek suma prowizji nie przewyższa maksymalnych kosztów poza odsetkowych udzielenia kredytu, przewidzianych przez przepisy ustawy o kredycie konsumenckim to jednak nie oznacza to, że sąd nie ocenia czy nie doszło do naruszenia innych przepisów prawa materialnego.

W ocenie sądu całokształt sprawy, sytuacja osobista pozwanej, jej zachowanie, wiek, stan świadomości opisany wyżej przemawia za przyjęciem, że przy zawieraniu umowy doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego, wykorzystania nieporadności pozwanej, jej braku obycia w sprawach finansowych, które nie są przecież zwykłymi sprawami życiowymi, także jej przymusowego położenia i bezrefleksyjnego zawarcia z pozwaną niekorzystnej dla niej umowy pożyczki. O ile w ocenie sądu nie mamy do czynienia z wyzyskiem bowiem wartość świadczenia nakładanego na pozwaną nie przewyższała rażąco wartości świadczenia przez nią otrzymanego to jednak niewątpliwie naruszono zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje.

W chwili zawarcia umowy pozwana była osobą starszą ponieważ miała 75 lat. Zeznania pozwanej dowiodły, że zauważalnym jest, iż pozwana ma problemy ze zrozumieniem pytań i odpowiedziami, nie rozumie pewnych definicji, słów mających związek z umową. Obserwując powyższe zachowanie, nadto mając świadomość co do wieku oraz znając pewne fakty a mianowicie to, że pozwana ma inne długi, pośrednik finansowy winien wykazać się szczególną ostrożnością i wyczuleniem. Powinien wiedzieć, że nie ma do czynienia z osobą dobrze lub choćby przeciętnie zorientowaną w finansach, rozumiejącą treść umowy, przede wszystkim mającą świadomość, że pożyczka pociąga za sobą spłatę szeregu dodatkowych kosztów. Pozwana nie miała wiedzy o skali swojego zadłużenia, wystarczające dla niej były tylko przekazywane przez pośrednika informacja o wysokości samej pożyczki i wysokości raty. Naturalnie w takim układzie, nie czytając umowy, nie otrzymując pełnej informacji o kosztach nie była w stanie samodzielnie dokonać na miejscu przeliczeń i w pełni mieć świadomość co do tego jakie musi ponieść dodatkowe koszty pożyczki. Pozwana jest osobą samotną więc nie miała z kim się skonsultować, czy doradzić co do treści i warunków pożyczki. Kolejne pożyczki zaciągała pozwana de facto na spłatę poprzednich pożyczek i dodajmy poprzednich dodatkowych kosztów udzielenia każdej z pożyczek, co powodowało niekontrolowane zwiększanie zobowiązań i tzw. spiralę zadłużenia powiększanego o koszty każdej z umów. Niezależnie od widocznego stanu zdrowia, nieporadności pośrednicy mieli wiedzę na temat tego, że pozwana nie może zaciągnąć pożyczki lub kredytu w banku, bo jest już dłużniczką, co powinno przekonać ich, że klientka będzie miała problemy ze spłatą zobowiązania.

Uznać należy w tej sytuacji, iż przy zawieraniu umowy pożyczki doszło do naruszenia podstawowych zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów rozumianych jako etyczne i uczciwe zachowanie kontrahenta, który nie wykorzystuje podeszłego wieku, niedołęstwa, stanu zdrowia, przymusowego położenia konsumenta.

Niewątpliwie zarówno z powodu naruszenia zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów, jak i ukształtowania nie uzgadnianych z pozwaną postanowień umownych rażąco naruszających jej interesy uznać należy, iż w tym konkretnym przypadku z przyczyn opisanych wyżej za niezgodne z powołanymi wyżej zasadami należy uznać postanowienia umowy nakładające na pozwaną obowiązek zapłaty prowizji za udzielenie pożyczki.

Zobowiązanie pozwanej winno więc obejmować kapitał - 7.000 zł., odsetki kapitałowe, umowne za okres do rozwiązania umowy – 687,76 zł. ( umowa została rozwiązana w kwietniu 2019r. czyli po dacie zapłaty 15 raty ) co daje kwotę 7.687,76 zł., od której należy odjąć sumę dokonanych wpłat czyli 4.980,29 zł. co daje kwotę 2.707,56 zł., do której trzeba dodać odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty od dnia następnego po rozwiązaniu umowy czyli od 7 kwietnia 2019r. do daty złożenia pozwu czyli kwotę 10,90 zł. Aktualne zobowiązanie pozwanej wynosi 2.718,46 zł., z dalszymi odsetkami zgodnie z żądaniem pozwu, o czym orzeczono jak w pkt I wyroku. W pozostałej części powództwo podlega oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Powód wygrał proces w 29,70 %, poniósł koszty w wysokości 2.117 zł. wobec tego sąd zasądził na jego rzecz kwotę 628,73 zł.

SSR Grażyna Poręba

ZARZĄDZENIE

1/ odnotować,

2/odpis wyroku z uzasadnieniem dor. pełn. pozwanej,

3/ kal. 14 dni.

28 lipca 2020r. Sędzia