Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2024 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Katarzyna Romańczyk

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2024 r. w Nowym Sączu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K.

przeciwko K. B.

o zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie kwoty 200 zł (dwieście złotych),

II.  zasądza od pozwanego K. B. na rzecz powoda (...) Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K. kwotę 1.186,05 zł (jeden tysiąc sto osiemdziesiąt sześć złotych pięć groszy) z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 lipca 2022 roku do dnia 5 lutego 2024r., z tym, że zasądzoną kwotę 1.186,05 zł (jeden tysiąc sto osiemdziesiąt sześć złotych pięć groszy) rozkłada na 3 miesięczne raty płatne do ostatniego dnia miesiąca poczynając od tego, w którym niniejszy wyrok się uprawomocni, w następującej wysokości: pierwsze 2 raty po 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie i ostatnia 3 rata w kwocie 386,05 zł (trzysta osiemdziesiąt sześć złotych pięć groszy) z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat,

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania,

V.  przyznaje adw. A. K. ze środków Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Nowym Sączu) kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Sygn. akt: I C 597/22 upr.

PROTOKÓŁ

posiedzenia niejawnego

Dnia 5 lutego 2024r.

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Katarzyna Romańczyk

na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 lutego 2024 r.

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą w K.

przeciwko K. B.

o zapłatę

Strony i pełnomocnicy nie stawili się na posiedzenie, niezawiadomieni.

Sąd postanowił:

zamknąć rozprawę i wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym.

Sąd wydał wyrok jak w załączeniu.

Przewodniczący:

Sygn. I C 597/22 upr.

UZASADNIENIE

pkt I, II i III wyroku z dnia 5 lutego 2024 r.

sporządzone w trybie art. 505 ⁸ § 4 zd. 1 k.p.c.

Strona powodowa (...) Niestandaryzowany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Wierzytelności z siedzibą w K., po sprecyzowaniu żądania, domagała się zasądzenia od pozwanego K. B. kwoty 1.629,33 zł stanowiącej część niespłaconego kapitału oraz odsetki lub ewentualnie kwoty 1.186,05 zł.

Powód będąc cesjonariuszem wierzytelności, dochodził zapłaty kwoty wynikającej z umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) z dnia 2 marca 2019r. zawartej pomiędzy (...) im. F. S. z siedzibą w G. oraz spadkodawczynią S. B..

Podstawę żądania powoda stanowił zatem art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim w związku z art. 36 ustawy z dnia 5 listopada 2009r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo – kredytowych.

Pozwany K. B. nie kwestionował legitymacji czynnej powoda oraz samego faktu związania spadkodawczyni i poprzednika prawnego powoda przedmiotową umową, w tym wypłaty środków. Pozwany zarzucił, iż na skutek śmierci S. B. w dniu 7 lipca 2020r. jako spadkobierca nabył wynikające z umowy prawa i obowiązki jednakże nie stał się stroną przedmiotowej umowy, która wygasła wskutek ustania członkostwa wobec śmierci członka.

Zgodnie z art. 922 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej (§ 1 k.c.), aczkolwiek nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami (§ 2 k.c.).

Z powyższej regulacji wynika zatem, iż w momencie śmierci osoby fizycznej dochodzi do tzw. sukcesji generalnej - następstwa pod tytułem ogólnym co oznacza, że na inny podmiot z mocy ustawy, na skutek tego zdarzenia - śmierci, przechodzą wszelkie prawa i obwiązki spadkodawcy oczywiście za wyjątkiem praw o charakterze osobistym, związanych ściśle z osobą spadkodawcy.

Co do zasady zatem na spadkobierców przechodzą prawa i obowiązki spadkodawcy wynikające ze stosunków obligacyjnych, czyli między innymi z umowy o kredyt lub pożyczkę, która jest umową dwustronną i odpłatną, zatem i dziedziczną. Z chwilą otwarcia spadku (art. 925 k.c. w zw. z art. 924 k.c.) spadkobiercy wstępują w sytuację prawną poprzednika.

W przedmiotowej sprawie jednakże umowa została zawarta ze (...), do której w zakresie nieuregulowanym ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (art. 2 cyt. ustawy o kasach). Natomiast celem kasy, z zastrzeżeniem art. 13aa, jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz wykonywanie dystrybucji ubezpieczeń na zasadach określonych w ustawie z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń (Dz. U. z 2022 r. poz. 905 i 2640) – art. 3 ust. 1 powołanej ustawy. Zgodnie zatem z cytowanymi regulacjami, spółdzielcza kasa może udzielać pożyczek wyłącznie swoim członkom i takie zapisy zostały powielone już w samej umowie objętej pozwem i regulaminie, gdzie przewidziano, że kasa udziela pożyczek i kredytów wyłącznie swoim członkom (§ 7 regulaminu, k.38). W doktrynie przyjmuje się, iż „zawarcie takiej umowy (kredytu lub pożyczki) z osobą nie będącą członkiem kasy pociąga za sobą dla takiej czynności prawnej sankcję nieważności bezwzględnej, określonej w art. 58 § 1 k.c. jako dla czynności prawnej sprzecznej z ustawą” (A. Jedliński, Członkostwo w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, Warszawa 2002, s. 194).

Umowa z dnia 22 marca 2019r. została zawarta pomiędzy (...)oraz jej członkiem - S. B., która wywiązywała się z przyjętego na siebie zobowiązania. Natomiast w momencie jej śmierci, z mocy ustawy, w dniu 7 lipca 2020r. ustało jej członkostwo w spółdzielni (art. 2 ustawy o kasach w zw. z art. 25 ustawy - prawo spółdzielcze) i całe pozostałe zadłużenie z tytułu umowy stało się w takiej sytuacji wymagalne - z dniem ustania członkostwa, chyba że zarząd postanowiłby inaczej (art. 35 ustawy o kasach). Takie uregulowanie zostało także powtórzone w samej umowie (art. 28). Z kolei samo członkostwo w spółdzielni jest prawem niemajątkowym o charakterze osobistym (np. postawienie Sądu Najwyższego z dnia 14marca 2012r., sygn.. III CZ 185/11), dlatego też nie należy do spadku (art. 922 § 2 zd. 1 k.c.).

Nie ulega wątpliwości, że w momencie śmierci członka spółdzielni - S. B. pozostałe zadłużenie stało się w całości wymagalne. Mimo tego, brak jest zdaniem Sądu jakichkolwiek przesłanek, w szczególności słusznościowych, by od tego dnia naliczać również odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości maksymalnej opisanej w ust. 20 umowy. Taki zabieg, zdaniem Sądu, w świetle poczynionych dotąd ustaleń, jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego a i tak nie jest precyzyjnie uregulowany w samej umowie.

Umowa i regulamin odnoszą się wprost do zadłużenia przeterminowanego - występującego w sytuacji kiedy pożyczkobiorca nie spłaca w terminach określonych w umowie poszczególnych rat pożyczki (nieterminowa spłaty pożyczki) - ust. 22 umowy i § 2 regulaminu, od którego pobiera się odsetki karne w wysokości określonej w art. 20 umowy. Z kolei kwestia wymagalności całego roszczenia w sytuacji śmierci członka spółdzielni została uregulowana w ust. 28 umowy. Natomiast nie ma żadnego odwołania do konieczności zapłaty odsetek karnych od zadłużenia przeterminowanego, lub że należy je w takiej sytuacji tak traktować. Nie budzi wątpliwości, że rozwiązanie umowy na skutek śmierci członka i wobec tego postawienie całej należności w stan wymagalności nie jest tożsame z typową sytuacją tj. kiedy zachodzi brak spłaty w ratach oraz ostatecznie wypowiedzenie umowy i przez przeciętnego spadkobiercę (konsumenta) tak utożsamiane nie będzie. Postanowienia umowy w tym zakresie, w szczególności kiedy nakładają dodatkowy obowiązek po stronie pożyczkobiorcy a w tym przypadku i jego spadkobiercy, powinny być bardziej precyzyjne.

Ponadto Sąd ze względów słusznościowych nie doszukał się podstaw do tego by powód mógł żądać odsetek karnych już od dnia śmierci spadkodawczyni. Przyjęcie takiego rozwiązania prowadziłby by wręcz do pogorszenia sytuacji spadkobierców, którzy z mocy ustawy wstępują w prawa i obwiązki spadkodawcy, ale niejednokrotnie mogą nawet nie mieć wiedzy o jakichkolwiek przysługujących im uprawnieniach czy obowiązkach, nie mówiąc o możliwości zaznajomienia się z samą umową. Tym samym spadkobiercy mogą nie zdawać sobie sprawy z zobowiązań ciążących na nich wskutek spadkobrania, a przede wszystkim nie mieć informacji o podmiotach na rzecz których powinna nastąpić zapłata czy po prostu o wysokości zadłużenia. Obiektywnie ujmując, w takich sytuacjach, dopiero wezwanie do zapłaty (art. 455 k.c.) informuje spadkobierców o istniejącym długu a przede wszystkim takie wezwanie konkretyzuje należność, wskazuje sposób zapłaty. W zasadzie takie roszczenie w stosunku do spadkobierców aktualizuje się z wezwaniem ich przez wierzyciela do zapłaty. Przyjęcie odmiennego stanowiska, zdaniem Sądu mogłoby prowadzić do rozróżnienia sytuacji w jakiej znajduje się dłużnik, którego obowiązek zapłaty staje się wymagalny na skutek wypowiedzenia umowy wobec zaprzestania lub nieterminowej spłaty - niejednokrotnie poprzedzonego wezwaniem do zapłaty (jakby to miało miejsce w tej sprawie) a dłużnika wstępującego w prawa i obowiązki kredytobiorcy na skutek spadkobrania, na niekorzyść tego ostatniego.

Sąd zatem nie mógł pominąć tych wszystkich okoliczności sprawy, które przemawiały za zastosowaniem art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, uwzględniając w tej sprawie w szczególności zasady uczciwego postępowania, lojalności i równości.

Wykonywanie prawa podmiotowego w sposób sprzeczny z tymi kryteriami jest bezprawne i z tego względu nie korzysta z ochrony.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, iż powodowi należą się odsetki karne określone w ust. 20 umowy, ale liczone po upływie 7 dni od dnia doręczenia wezwania z dnia 23 grudnia 2021r. (k.36, k.37), czyli od dnia 7 stycznia 2022 r. Wobec tego to roszczenie ewentualne okazało się zasadne, na które złożyła się kwota 1256,34 zł tytułem kapitału (po rozliczeniu wpłat, przed złożeniem pozwu – 2971,88 zł) oraz 45,90 zł tytułem odsetek karnych naliczonych od dnia 7 stycznia 2022r do dnia złożenia pozwu (k. 144).

Ponadto już w toku postępowania pozwany dokonał dwóch wpłat w kwotach po 100 zł - w dniu 15.06.2022r. oraz 18.07.2022r. , które zostały zaliczone na kwotę objętą żądaniem oraz na odsetki karne naliczone odpowiednio do dnia spłaty. W tym zakresie postępowanie odnoszące się do roszczenie powoda, które zostało spełnione w toku procesu a pozew cofnięty w tym zakresie, zgodnie z art. 203 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c. podlegało umorzeniu o czym Sąd orzekł w pkt I wyroku.

Tym samym na dzień ostatniej wpłaty tj. 18.07.2022r., na roszczenie powoda składał się wyłącznie niespłacony kapitał w wysokości 1.186,05 zł.

Niezasadny okazał się zarzut pozwanego jakoby żądanie powoda zostało spełnione w całości na skutek powstania zdarzenia objętego ubezpieczeniem zawartym w ramach umowy pożyczki. Jak wynika z załączonych przez powoda dokumentów (OWU), przedmiotem ubezpieczenia są następstwa nieszczęśliwego wypadku, zawału serca i udaru mózgu , ale ryzyko z tytułu śmierci w następstwie zawału serca i udaru mózgu obejmuje osoby, które w dacie zawierania umowy nie ukończyły 75 lat. Spadkodawczyni w dacie zawarcia umowy miała 87 lat. Ten zarzut był więc chybiony.

Z przytoczonych względów Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.186,05 zł wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 lipca 2022r. do dnia wyrokowania. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 2 i § ¹ k.c.

Ponadto w ocenie Sądu zachodziły przesłanki do uwzględnienia wniosku pozwanego o rozłożenie świadczenia na raty stosownie do art. 320 k.p.c. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest uznanie Sądu, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony. Szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczą przede wszystkim osoby dłużnika i sytuacji z nim związanych - majątkowych, rodzinnych czy zdrowotnych, uzasadniających stanowisko, że spełnienie zasądzonego świadczenia jednorazowo byłoby dla dłużnika niemożliwe do wykonania bądź bardzo utrudnione. Przy czym Sąd nie może brać pod uwagę tylko okoliczności odnoszących się dłużnika, pomijając tym samym sytuację dotyczącą wierzyciela, co oznacza, iż nie powinien działać z jego pokrzywdzeniem. Ochrona jaką zapewnia dłużnikowi przepis art. 320 k.p.c., nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym i wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13.11.2017 r., VI ACa 425/16).

Sąd ustalił, że finansowa a przede wszystkim sytuacja życiowa pozwanego, z przyczyn od niego niezależnych jest trudna. Jego żona leczy się onkologicznie, zatem wszelkie uzyskiwane na bieżąco środki, ale i oszczędności są przeznaczane na ten cel. Pozwany utrzymuje się z gospodarstwa rolnego. Dodatkowo otrzymuje rentę i zasiłek opiekuńczy w związku z opieką nad żoną. Ma jeszcze inne dwa zobowiązania, które regularnie spłaca, przy czym jedno z nich obejmuje już tylko ostatnią ratę. Może liczyć na pomoc dzieci.

Mając na uwadze te okoliczności Sąd uznał, że uzasadnione jest rozłożenie zasądzonego świadczenia na 3 miesięczne raty wraz z należnymi odsetkami maksymalnymi za opóźnienie na wypadek uchybienia w płatności, tj. 2 raty w kwotach po 400 zł a ostania 3 rata wyrównująca w kwocie 386,05 zł - płatne do ostatniego dnia każdego miesiąca, począwszy od tego, w którym niniejszy wyrok się uprawomocni.

Taki sposób spłaty długu nie będzie, zdaniem Sądu, prowadzić do nadmiernego pokrzywdzenia powoda. Rozłożenie świadczenia na trzy raty, umożliwi z jednej strony pozwanemu wywiązanie się z zobowiązania a z drugiej strony uzyskanie przez powoda zaspokojenia, bez konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Powód nie unika płatności, po złożeniu pozwu dokonał dwóch wpłat.

Natomiast rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma ten skutek, że wierzycielowi nie będą przysługiwać odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.12.2006 r. III CZP 126/06), dlatego też w tej części roszczenie podlegało oddaleniu.