Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 lutego 2019r.

Powódka B. K. domagała się nakazania pozwanemu M. K. złożenia oświadczenia woli, którego treścią będzie ustanowienie na rzecz powódki służebności mieszkania w budynku położonym na działce nr (...) w (...), obj.KW (...) do chwili zawarcia przez powódkę związku małżeńskiego a także zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powódka podała, że strony są rodzeństwem, ich ojciec J. K. sporządził własnoręczny testament, w którym obciążył pozwanego poleceniem ustanowienia służebności mieszkania dla powódki, ograniczonym czasowo. J. K. zmarł 6 listopada 2004r. a spadek nabyli pozwany i K. K.. Od pewnego czasu strony są w konflikcie, pozwany grozi powódce, iż mimo polecenia może wyrzucić powódkę z domu rodzinnego, w związku z jawną wrogością pozwanego obecnie powódka zdecydowała się na wystąpienie na drogę postępowania sądowego aby uzyskać ochronę przysługującej jej, zgodnie z wolą ojca, służebności mieszkania.

Pozwany M. K. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Wskazał, iż rozrządzenie testamentowe J. K. jest zapisem zwykłym, powódka nigdy nie wzywała go do jego wykonania i wbrew sugestiom pozwu między rodzeństwem nie ma konfliktu. Pozwany nie zabrania jej mieszkania a przyczyną nieporozumień jest to, iż powódka nie chce partycypować w kosztach mediów, z których korzysta. W załączniku do protokołu rozprawy pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia z powołaniem się na treść art. 970 k.c., 981 k.c., 118 k.c. i 120 k.c. Wskazał, iż do ogłoszenia testamentu doszło w sierpniu 2011r. a wobec czego w sierpniu 2016r. roszczenie uległo przedawnieniu. Niezwłocznie po ogłoszeniu testament powódka mogła wezwać pozwanego do wykonania zapisu, jest to najwcześniej możliwy termin, w którym uprawniona mogła podjąć czynności niezbędne do realizacji roszczenia. Zwrócił uwagę, iż w przypadku zapisu obciążony obowiązkiem jego wykonania powinien spełnić świadczenie dopiero po wezwaniu go przez zapisobiercę do wykonania zapisu.

W odpowiedzi na stanowisko pozwanego powódka powołała się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1969r. III CZP 127/68, zgodnie z którą termin przedawnienia przewidziany w art. 134 prawa spadkowego ( art. 981 k.c. ) nie biegnie tak długo, dopóki zapisobierca posiada nieruchomość , będącą przedmiotem zapisu, za zgodą spadkobiercy.

Z sytuacją gdy spadkobierca wydał przedmiot zapisu zapisobiercy należy zrównać sytuację, gdy zapisobierca posiada przedmiot zapisu od otwarcia spadku za zgodą spadkobiercy i właśnie taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie.

Od chwili otwarcia spadku powódka jest w posiadaczką służebności mieszkania a zatem nie rozpoczął się bieg terminu przedawnienia roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. K. i M. K. są rodzeństwem, powódka nie zawarła związku małżeńskiego, ich ojciec J. K. sporządził w dniu 9 września 2004r. testament własnoręczny, w którym m.in. dom na działce nr (...) przekazał synowi M. K. z prawem do zamieszkania dla córki B. do chwili zawarcia przez nią związku małżeńskiego.

J. K. zmarł 6 listopada 2004r. Przed tut sądem toczyło się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po J. K. sygn. akt I Ns 806/11. W trakcie postępowania w dniu 6 maja 2009r. został otwarty i ogłoszony testament spadkodawcy z dnia 9.09.2004r., złożony przez M. K.. Postanowieniem z dnia 24 sierpnia 2011r. sąd stwierdził nabycie spadku po J. K. na rzecz M. K. w 81053/107303 częściach i K. K. w 26250/107303 częściach.

Działka (...) położona w P. o pow. 0,06 ha obj. KW (...) stanowi wyłączną własność pozwanego M. K., jest zabudowana budynkiem mieszkalnym pod nr (...).

Przedmiotowy budynek jest domem rodzinnym stron, jest to budynek piętrowy. Na parterze mieszka pozwany z rodziną, na górze jeden pokój nieprzerwanie bez sprzeciwu pozwanego, zajmuje powódka. Jakiś czas temu drugi pokój na piętrze zajmował brat stron W., po jego wyprowadzce, pozwany rozpoczął remont góry, co utrudnia powódce mieszkanie, w jej pokoju nie ma drzwi, na tej kondygnacji nie ma też obecnie kuchni i łazienki, bo te zostały zniszczone.

Powódka pracuje zawodowo we W., wyjeżdża z P. co roku w marcu i wraca we wrześniu. Zawsze mieszka w domu rodzinnym, tylko w 2018r. po powrocie z W. zdecydowała się zamieszkać u siostry ze względu na brak warunków do zamieszkania z powodu remontu i niemożności porozumienia się z pozwanym. Powódka aktualnie nie ma kluczy do bramy nowo postawionego ogrodzenia, domownicy nie zabraniają jej dostępu do domu, wyprowadzka była samodzielną decyzja powódki. Pomiędzy stronami istnieje konflikt będący wynikiem braku porozumienia co do pokrywania opłat za media – ogrzewania, prądu.

dowód: ( kopia testamentu k. 7, wydruk z KW k. 8-16, zaświadczenie USC k. 18, postanowienie o stwierdzenia nabycia spadku k. 17, zeznania świadka U. K. k. 59/v, zeznania stron k. 60)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody z dokumentów i zeznania świadka i stron.

W zasadzie stan faktyczny jest między stronami niesporny, dowody są spójne i w szczególności osobowy materiał dowodowy potwierdza istotne dla sprawy okoliczności. Zarówno - z jednej strony powódka, z drugiej pozwany i jego żona, świadek U. K. (2) jednakowo przedstawiają sytuację i okoliczności faktyczne. Wynika z nich bezsprzecznie, że powódka cały czas za zgodą brata mieszkała w pokoju na piętrze budynku w P., nieprzerwanie była posiadaczką prawa do mieszkania. Dopiero w ostatnim roku zdecydowała się na zamieszkanie z siostrą, niemniej i tak w domu rodzinnym pozostawiła rzeczy. Następnie bezspornym jest, że pozwany nie zabrania powódce wspólnego mieszkania ale też aktualnie stan ten nie pozwala w pełni na realizacje funkcji mieszkalnych. Pokój powódki jest otwarty, nie ma na piętrze łazienki i kuchni a powódka obawia się czy będzie możliwe współkorzystanie z kuchni i łazienki na dole, z której korzysta też pozwany i jego rodzina. Zgodnie strony podały, iż powódka nie ma klucza do bramy ogrodzenia, otwartym pytaniem jest czy okoliczność ta sprawiała jej do tej pory jakieś niedogodności. Rozbieżnie strony podawały jedynie fakty dotyczące ponoszenia kosztów mediów. Dokładne wyjaśnienie tej kwestii nie ma istotnego znaczenia, wystarczy dla potrzeb postępowania niesporna konkluzja, iż na tym tle faktycznie istnieje nieporozumienie.

W tym stanie rzeczy sąd zważył co następuje :

Powódka jako podstawę materialno- prawną swojego roszczenia wskazała na istnienie polecenia, które spadkodawca – J. K. w testamencie uczynił na rzecz powódki.

W myśl art. 982 k.c. spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Ponieważ sądu nie wiążą powołane w uzasadnieniu pozwu ( wniosku ) materialnoprawne wskazania strony a jest on zobowiązany do samodzielnej subsumcji przedstawionych okoliczności faktycznych pod właściwy przepis prawa, doszedł sąd do przekonania, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z roszczeniem, którego podstawą nie jest polecenie lecz zapis zwykły.

Art. 968 § 1 k.c. stanowi, że spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby.

Jedną z cech charakterystycznych zapisu zwykłego jest nałożenie na podmiot obciążony obowiązku spełnienia określonego świadczenia majątkowego, jego skutkiem jest powstanie stosunku zobowiązaniowego pomiędzy spadkobiercą a zapisobiercą z chwilą otwarcia spadku. Z kolei polecenie nie prowadzi do powstania wierzytelności, uprawnienie do realizacji polecenia ma określony krąg podmiotów ( art. 985 k.c. ), które nie realizują przysługującej wierzytelności a jedynie czuwają nad wypełnieniem przez obciążonego, obowiązku określonego zachowania.

Spadkodawca – J. K. w testamencie z 9.09.2004r. powołał do dziedziczenia m.in. M. K. przyznając mu określony przedmiot wchodzący w skład spadku tj. zabudowaną domem rodzinnym w P. działkę nr (...) „z wymową” czyli zobowiązaniem zapewnienia B. K. prawa do mieszkania do czasu zawarcia przez nią związku małżeńskiego. Typowym przykładem przedmiotu zapisu zwykłego może być nałożenie obowiązku ustanowienia na rzecz zapisobiercy określonego ograniczonego prawa rzeczowego np. służebności osobistej mieszkania i tak należy odczytywać rozrządzenie testamentowe J. K., co zresztą nie budziło wątpliwości samego spadkobiercy, który ma świadomość, iż powódka na mocy testamentu ma prawo do mieszkania w domu rodzinnym.

W myśl art. 981 k.c. roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat pięciu od dnia wymagalności zapisu. Zapisobierca w braku odmiennej woli spadkodawcy może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu ( art. 970 zd. 1 k.c. ).

Zatem w zasadzie można przyjąć, że zgodnie z art. 120 k.c., jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. W stosunku do zapisu czynnością taką jest żądanie wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. W przedmiotowej sprawie ogłoszenie testamentu miało miejsce w dniu 6 maja 2009r., o powyższym zdarzeniu powódka wiedziała będąc uczestniczką postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. K..

Inaczej jednak sytuacja przedstawia się gdy zapisobierca jest w posiadaniu przedmiotu zapisu zwykłego choć do formalnego jego przeniesienia nie doszło.

Bezspornym jest, iż przez cały czas od chwili otwarcia spadku zapisobierczyni znajdowała się w posiadaniu przedmiotu zapisu za zgodą spadkobiercy, powódka realizowała przysługujące jej prawo do mieszkania odpowiadające treści osobistej służebności mieszkania. Zgodnie z powołaną przez powódkę uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1969r. III CZP 127/68 termin przedawnienia przewidziany w art. 134 pr. spadkowego ( art. 981 k.c. ) nie biegnie tak długo, dopóki zapisobierca posiada nieruchomość, będącą przedmiotem zapisu, za zgodą spadkobiercy. Wydanie przez spadkobiercę przedmiotu zapisu jest jakkolwiek niepełnym ale jednak wykonaniem zapisu. Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 2002r. sygn. akt II CKN 1279/00 wskazując, że wydanie zapisobiercy przedmiotu zapisu należy zrównać z sytuacją, gdy posiada on ten przedmiot od otwarcia spadku za zgodą spadkobiercy i ma ten skutek, że termin przedawnienia przewidziany w art. 981 k.c. w ogóle nie rozpoczyna biegu a roszczenie o przeniesienie ( w rozpoznawanej tam sprawie ) prawa własności przedawnia się na zasadach ogólnych ( art. 118 k.c. ).

Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie, gdzie jak wskazano wyżej powódka za zgodą pozwanego znajdowała się w posiadaniu przedmiotu zapisu i dopiero obecnie od września 2018r. napotyka na ograniczenia w realizacji przysługującego jej prawa.

Wobec powyższego zarzut przedawnienia należy rozważyć pod kątem art. 118 k.c.

W obecnie obowiązującym brzmieniu tego przepisu, roszczenia, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, przedawniają się z upływem lat sześciu. Jednakże w myśl przepisu art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ( 9 lipca 2018r. ) i tylko jeżeli przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami przedawnienie roszczenia następowało z upływem lat dziesięciu, co oznacza, iż do przedmiotowego roszczenia nie ma zastosowania cytowany wyżej art. 5 ust. 2 zd. 2 ustawy a roszczenie powódki z chwilą wniesienia pozwu nie było przedawnione.

Na koniec należy jedynie zwrócić uwagę, iż wpis w księdze wieczystej (...) jest o tyle niekatulany, iż obecnie w wyniku działu spadku na mocy postanowienia tut. sądu z dnia 7 listopada 2011r. sygn. akt I Ns 1228/12 wyłącznym właścicielem działki (...) jest M. K. ( wpis ostrzeżenia ).

Mając powyższe na uwadze w ocenie sądu żądanie pozwu jest zasadne o czym orzeczono na podstawie cytowanych w uzasadnianiu przepisów oraz na podstawie art. 64 k.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. na koszty zasądzone na rzecz powódki składają się wynagrodzenie pełnomocnika obliczone według stawki od wartości przedmiotu sporu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Sędzia

ZARZĄDZENIE

1/ (...)

2/ (...)

3/ (...)

(...)

Sędzia